مسجد نقشينه

مسجد نقشینه نگینی بر انگشتر آران وبیدگل

مسجد نقشینه بیدگل مربوط به دوره تیموریان – دوره صفوی – دوره قاجار است و در آران و بیدگل، داخل شهر واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۷ مرداد ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۲۰۹۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مسجد تك ايوانی نقشينه به‌عنوان قديمی‌ترين اثر به جامانده از دوره سلجوقی در شهر آران و بيدگل محسوب می‌شود كه وجه تسميه اين بنا به‌جهت وجود نقش و نگارهای زيبا و بديعی است كه در دوره صفويه به ايوان مسجد اضافه و زينت بخش كالبد و نمای بيرونی آن بوده است.

اين بنا مساحتی نزديك به ۱۲۰۰ متر مربع داشته و در گذشته مجموعه بازار، حوض‌خانه، كارگاه شعربافی، حسينيه و ميدان خانقاه، بقعه چهل دختران ( اختران ) و تربه نقشينه را شامل می‌شده كه هم‌اكنون حوض خانه‌، كارگاه شعربافی و بازار روبروی آن كاملا تخريب شده است.

حوض خانه نقشينه در قسمت شمال شرقی مسجد و درون بازار قرار داشته و كارگاه شعربافی نيز در گذر سمت شرقی بنای مسجد فعال بوده كه هنوز شعربافان و كارگران اين محله آن‌را به‌خوبی به ياد می‌آورند.

فضای سرپوشيده و ساباط بلند روبروی مسجد نقشينه تا سال ۱۳۷۱ شمسی يكی از مراكز اقتصادی وتجاری درون بافت محسوب می‌شده كه در دو طرف خود مغازه‌ها و دكان‌های نانوايی‌، آرايش‌گری، قصابی‌، نجاری و خامه‌فروشی و شيره‌پزخانه ( كارگاه پخت شيره و حلوا كنجد ) را جای داده بود كه متأسفانه هم‌اكنون تمامی آن تخريب شده است.

مسجد نقشينه توسط حاجی بابا قاسم بيدگلی مورد بازسازی قرار گرفته است كه به استناد به ماده تاريخ ذكر شده در كتاب زادالمعاد علامه مجلسی به سال ۱۰۷۶ ه.ق برمی‌گردد كه سبب شده برخی آن‌ را به‌نام مسجد حاجی بابا قاسم نيز بشناسند.

اين بنا طی دوران زنديه و قاجاريه نيز مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است و محرابی منقش به اسمای الهی و كتيبه‌ای مربوط به سال ۱۲۱۵ هجری قمری به خط حاج محمد بيدگلی در ايوان مسجد الحاق شده است.

فضای پشت ايوان نقشينه را شبستان تابستانی تشكيل می‌دهد كه در سال ۱۳۷۶ شمسی توسط حاج علی محمد رحيمی و با كمك اداره ميراث فرهنگی مرمت و بازسازی شده است.

ايوان بلند و رفيع اين بنا در سال ۱۳۸۰ شمسی با كوشش هيئت امنای مسجد و توسط استاد آقا رضا ميخو به طرز ماهرانه‌ای مورد مرمت و استحكام بخشی قرار گرفته است.

بخش شبستان زيرزمينی (زمستانی) آن نيز شامل چندين رديف چشمه طاق كوتاه است كه مورد استفاده قرار نمی‌گيرد و مردم محل از شبستان تابستانی برای نمازگزاردن استفاده می‌كنند.

از جمله آثار ارزشمند و نفيس اين مسجد، مجموعه ۳۰ جلدی قرآن خطی، هر كدام يك جزء با قدمت ۱۱۹۸ هجری قمری است كه به‌همت عده‌ای از زنان محله و به خط سيد «ميرزا حسينعلی بيدگلی» بوده كه با اين وجود می‌توان اين مسجد را به‌عنوان اولين كانون فرهنگی مذهبی خواهران منطقه در دوره زنديه مورد تحليل و بررسی قرار داد.